Jagodina home page

Crkve u Jagodini

 Prezentacija Jagodine

 



Crkva je posvećena svetom arhangelu Mihajlu a u narodu je poznata kao "stara crkva".



Saborna crkva je posvećena svetim apostolima Petru i Pavlu a u narodu je poznata kao "nova crkva".

Crkvu je podigao knez Miloš Obrenović.
Gradnja je počela 1818. god. na kraju varoši da bi bila što dalje od gradske buke i očiju Turaka (Jagodina je tada bila pod Turskom vlašcu), ili je možda knez Miloš hteo da pokaže u kom pravcu treba širiti i izgrađivati Jagodinu. U to vreme je knez Miloš vodio pregovore o miru sa Marašli Ali Pašom u manastiru Jošanica. Dolazeći u Jagodinu video je da u Jagodini postoji džamija, a ne postoji crkva. Možda ga je ta okolnost posebno pobudila i utvrdila u nameri da podigne crkvu u Jagodini.
Sama građevina nije mogla biti završena iste godine iako je bila veoma skromnih razmera: 17,60 m dužine i 8,30 m širine, zbog oskudice majstora za unutrašnje radove. Mada nije bila sva završena ona je već služila jula 1819. god. Tada su pri njoj bili ovi sveštenici: prota Miloje Vukašinović i sveštenici Nestor Popović i Živko Popović. U maju ili junu 1824. god. crkva je završena, mada ni tada nisu bili do kraja gotovi radovi oko ikonostasa.
Stara crkva jagodinska nije nikakva monumentalna građevina; mala je i ima oblik krsta, čiji se poprečni kraci protežu u pevničkim apsidama. Visina joj je 10m i ima troje vrata, od kojih su glavna ona na zapadu 2,70 sa 1,80 metara sa pervazom - rogastovom od kamena. Pred glavnim ulaznim vratima, nalazi se jedna velika bela mermerna ploca sa trima rozetama u plitkom reljefu, za koju se zna da je tu doneta i postavljena posle rušenja jagodinske džamije 1926. godine.
Na zapadnoj strani na zidu spolja iznad ulaznih vrata bila je ploča od crvenog mermera na kojoj je stajao ovaj natpis:
..SOZIDASJA SIJA SVJATA CERKOV HRAM SVJATOGO ARHANGELA MIHAILA U VAROŠI JAGODINI TRUDOM I IZDIVENIJEM BOGOM UMUDRENOGO ZAŠČITITELJA I BRANITELJA PRAVOSLAVIJA VERI VERHOVNOGO SERBIJE KNJAZA GOSPODARA MILOŠA OBRENOVIĆA, IZ SELA BRUSNICE RODOM U 35-OJ LJETO OD ROŽDESTVA BI SERBIJI VLADAJEJUŠĆU MAHMEDU TURECKOMU SULTANU LJETO OD ROŽDESTVA HRISTOVA 1818, GOD ..
Ova ploča je bila uzidana iznad samih ulaznih vrata i beleži potrebne podatke o crkvi i njenim graditeljima. da ne bi bila izložena nevremenu i propadanju, ona je skinuta i postavljena na časnoj trpezi gde se i danas nalazi. Ova ploca je danas dragoceni istorijski izvore jer nam daje tačnu godinu Miloševog rođenja.
U početku crkva nije imala zvonik, jer upotreba zvona u crkvama u to vreme nije bila dozvoljena. Posle Hatišerifa od 1830. godine i dobijanja slobode bogosluženja i građenja svetih hramova, knez Miloš je podigao zvonik. Prema inventaru od 1909. godine današnji zvonik podignut je 1871. godine.

 Sveti hram je započet 16. maja 1896. godine kada je Mitropolit Srbije Mihailo osveštao temelje nove crkvene građevine. Mesto na kome je započeta gradnja bilo je van grada, jer se grad uglavnom protezao oko sadašnje glavne ulice (ul Kneginje Milice) i ulicom prema Levču (ul 7. Jula), tzv Levačkom čaršijom. Tek kada je železnica prošla kroz Jagodinu otpočeo je da se naseljava ovaj deo grada oko današnje železničke stanice.
Izgradnja hrama trajala je tri godine; stajala je ondašnjih 400.000 dinara i osvećena je na dan hramove slave na Svete Apostole Petra i Pavla, 29. juna 1899. godine.
Hram je sazidan u čisto srpsko vizantijskom duhu i stilu. U osnovi ima upisan ravnostrani krst. Ima centralno veliko kube, koje se preko pandantifa oslanja na četri masivna stuba u samoj crkvi. Na četri strane od krsta ima četri mala kubeta. Oltarska apsida je vrlo prostana i široka. Unutrašnjost crkve je podeljena od poprečnih brodova transepta stubovima koji nad sobom nose i drže galerije iznad severnog i južnog transepta; iznad zapadnih ulaznih vrata nalazi se galerija koja je dugo vremena služila kao mesto odakle su horovi pevali na bogosluženjima.
Spoljašnost crkve je, osobito oko ulaznih vrata sva u kamenoj ornamentici. Iznad ulaznih vrata je mali portik koga drže dva elegantna i vitka stuba sa kapitelima na vrhu. Iznad vratnih arhivolti nalaze se četvorodelni veliki prozori, koji su izdeljeni velikim i vitkim kolonelama od crvenog kamena peščara. Iznad prozora je u segmentu rozeta; i sve deluje vanredno skladno i lepo. Čitavom spoljnom dužinom crkve proteže se kanelura u plitkom ornamentu od pečene terakote. Iznad malih prozora na pevnicama na oltarskoj nisi nema ukrasa.
Iste godine je podignu i zvonik i na njemu namešten mehanizam za toranjski sat.
Plan za crkvu je radio Dušan Živanović arhitekta Ministarstva građevina iz Beograda
Majstor preduzimač je bio Todor Colić iz Kragujevca
Crkveni blagajnici su bili Petar Petković, trgovac iz Jagodine i sveštenik Petar Rašić.
U crkvi je izrađen i divan ikonostas u duborezu od hrastovog drveta, delo beogradskog majstora Miloša Vlajkovića.
Ikone je umetnički izradio slikar Živko Jugović. Njegov ikonostas podseća na barokno slikarstvo.
Crkva je tesko stradala u drugom svetskom ratu. Oslobađajući grad vojnici Crvene armije su teško oštetili centralno kube minama iz svojih topova, a svu joj fasadu puščanom i mitraljeskom paljbom oljuštili. Prvih dana posle oslobođenja uspelo se da se sve privremeno dovede u red da bi se u njoj moglo služiti. Detaljna obnova i živopisanje i svestrano ulepšavanje doživela je ova svetinja tek u naše dane.
Na Jagodinskom groblju nalazi se i treća crkva: hram Svetog Velikomučenika Georgija. Ova crkva je porodična zadužbina trgovačke porodice Vase Rakića, vinarskog trgovca rodom iz Ljubave u Levču. U početku je to bila samo porodicna grobnica, a onda se došlo na ideju da se kapela produži ka zapadu, da joj se dozidaju obe pevničke apside i oltarski prostor, da joj se postavi sveti presto i da se u njoj može služiti.
Osvećena je na dan hramove slave 1891. godine.
Hram je veoma skromnih dimenzija i ne predstavlja nikakvu umetničku vrednost. Bez živopisa je. Za Jagodince je bio hram u koga su dolazili kada su posećivali groblje; u njemu se služilo samo o hramovoj slavi.
Vasa Rakić je rođen 1831. godine u selu Ljubavi, a umro je u Jagodini 1891. godine.
Ovu crkvu su kriminalci zapalili i izgorela je do temelja 14. novembra 1985. godine. Sveštenstvo jagodinsko je uz obilatu poomoć vernika očistilo teren i na istom mestu podiglo novi sveti hram znatno veći od izgorelog i od čvršćeg materijala. Nova crkva deluje odista impozantno i po spoljasnosti i posebno po unutrašnjosti.
Novi sveti hram osveštalo je Njegovo Preosveštenstvo Episkop šumadijski Gospodin dr. Sava uz asistenciju novohirotonisanog episkopa Američkog Gospodina Hrizostoma, septembra 1988. godine uz prisustvo velikog broja vernika.